"Ás catro da mañá, nunca se sabe se é demasiado tarde, ou demasiado cedo". Woody Allen







miércoles, 28 de diciembre de 2016

Os alófonos fantásticos. Poemas descoñecidos de Álvaro Cunqueiro.


Nas páxinas do suplemento cultural "Letras" que editaba o Faro de Vigo, entre os anos 1964 e 1980, Álvaro Cunqueiro publicou varios centos de traducións ao galego de poetas de múltiples e variados orixes, dende William Shakespeare, Dante Alighieri, Jack Kerouac ou incluso Leonard Cohen. Pero entre elas Cunqueiro deslizou unha ducia de poemas da súa propia autoría que vestiu coma traducións de distintos idiomas e asinou con nomes falsos: Enzo Carletti da Murona, Carlo da Marjolana, Enzio Buoncompagni e Giorgio Cantalupo, italianos; Decio Arveanu e Eliano Ardeanu, romaneses; Argret Svaden, danés; Sigurd Hallkness, Erik Triggvason e Frank Sigmundson, suecos; Knut Tellanken, islandés. Todos eles supostamente traducidos ao galego por un suposto Manuel María Seoane agás o primeiro dos publicados cuxa suposta tradución asina o non menos falso Álvaro Labrada. 

Do esquecemento no que xacían baixo a profundidade das hemerotecas foron rescatados estes poemas de Álvaro Cunqueiro por Iago Castro Buerger no seu traballo de 2004 "Os alófonos fantásticos. Poemas descoñecidos de Álvaro Cunqueiro". 

Por primeira vez ven a luz en papel estes poemas no libro "Álvaro Cunqueiro, Poesía 1933-1981" editado por Galaxia (2011)



1. Cando se fina un home 

Cando se fina un home, morre unha cidade. 
Vaise il, pro non soio. 
Leva soños, verbas, desexos que foron, bicos, 
tristuras, amistades, grandes risadas. Todo isto 
no fardelo que lle foi dado. 
Pro tamén leva dos outros: 
o aroma de aquel recuncho, aquela hora 
de sol de inverno na praza, a fonte 
sob os plátanos, o cheiro de mel da confiteiría, uns 
¡bos días, señora Pepa!, i-ela sorrindo, gorda; 
a discusión no Comité: ¡eu estou pola 
mellora do gado mouro! Non sabía por que. 
Il amaba unha certa paisaxe, unha certa 
forma das estrelas, i-as herbas, i-o canto do galo, 
unha certa voz nos homes, i-unha color nas vacas. 
I-a cidade —o mundo— decía: Mijail estame vendo tamén. 
E seguía, seguían as horas, as estaciós, os séculos. 
O mundo, porque alguén o miraba, seguía indo. 
Pro un día calisquer cen Mijail morren 
i-o mundo acaba, perdido, soio, sin que ninguén o olle 
amorosamente, como é debido. 

2. Erikson vólvese pra escoitar a súa mocidade 

E cando se decatou, quitou a pucha 
pra enchela coas froles do prado. 
—Pro as froles están somentes 
nun soño, abaneadas por un ventiño morno, 
que tamén era soño, soño, soño. 
Tivera os anos coma trigo dourado 
nas mans, no corazón, nas verbas. 
—Nos ollos tamén si, cos que medía 
o van da moza e a carreira das estrelas. 
Pro non o soupo daquela. 
Agora que por vez derradeira soña 
que escoita o cuco no alcipreste, 
coa pucha parda na man, e os ósos 
somentes quentados polos recordos, 
—ouh fondo pozo mouro, vida esgotada, 
cas ceibados do corazón, violín sen cordas!— 
vólvese: a perdida mocidade debe de estar cantando 
máis aló dos outeiros, do mare, dos outeiros, 
do mare. Aínda cantando. 

3. Eu quixera ter as voces 

Eu quixera ter tódalas voces, 
as que sirven pra decir amor. 
A voz da nai que dende a fiestra 
adeus di ó fillo que vai pró mar. 
—I-a voz da nai, que dende a porta, 
¡benvido sexas! di ó fillo que ven do mar. 
E tamén ó home, ou ó amante. 
Pra decir amor ten que haber voces como de bosque 
ou de río en fervenza, e deloutras 
soaves coma unha pel soave. 
A voz de Francisco pra decir amor a toda cousa 
e voces de amor carnal, cáseque salaios. 
I-a final, cando tivera tódalas voces, 
—adeus, namorada miña, que vas a mondar 
arroz nas lagoas, adeus, dama de Duino 
que choras bágoas de ouro i-encaixe de Venecia!  
á final, digo, ser dono disa voz segreda 
que somentes un ouvido escoite, 
que ven coma ven a noite, 
sin saber de onde, 
vestíndose a sua chambra de estrelas. 

4. O vagabundo 

Metín tódolos meus días nun fardelo mendado 
e boteime a andar. 
Eu mesmo faguía os camiños que me levaban 
lonxe, mais aló dos bosques, 
pola beira do mar, polo mar mesmo. 
E no fardelo, a carón dos días meus, 
—infancia, mocidade, madureza, vellice— 
iba metendo o pan das esmolas. 
Algunha vez o pan aínda estaba quente i ó tocalo 
resucitaba un día de meu no que, mociño, 
ollei unha dona fermosa que collía frores no xardín. 
No sur, agasallábanme con vasos de viño. 
Pro, xa é tempo de volver. Canso, e xa non sei soñar. 
Coma un trobo rachado por un raio, 
ya non enxamian as abellas no verán 
drento de min. Soños non hai nin inquedanzas. 
Na vella casa farei lume, e contareille ás chamas 
como é que morre un vagabundo. 

5. Xa foi a terra 

Xa foi a terra, xa non é. 
Ou mellor dito, foise a terra, 
quizaves polo áer, quizaves pola mar. 
—Nuben e illa deberían ter 
a mesma definición nas xeografías. 

Xa foi a terra. Dende onde vivo prisoeiro 
non podo dar testimoño de que haxa 
arbres, pasteiros, ríos, montes, 
o deserto de Arabia, i aquela chaira 
lamagosa, onde nun outeiro estaba o pobo en que nascín, 
e de onde ollaba coma o Adigio iba pro mar. 

Cemento e cemento, ferro e ferro. Soio. 
Pro, e cando voa unha anduriña i eu sei que é abril, 
ou cando chove, ou cando neva, 
podería eu decir que non hai terra, que xa foi, 
que é cousa de historia, dende a fiteira 
da celda de cemento na que vivo? 



6. Aínda non sei para que… 

Ten de haber por ahí xente 
á que lle sobre un pouco de tempo da súa vida, 
e podería darmo a min, que esgoto o meu 
deitado na miña sede, a carón da area quente 
e do esquelete do cervo que coidaba 
que ao norde había fontes de auga fresca. 
Os meus ollos xa non saben distinguir un arbre no outono 
dunha muller que se ergue do chan 
despoixas de ter parido un neno louro 
e o levanta sober da súa cabeza. 
Non diferencio as falas nin os ventos 
e teño xa esquencido o colo da miña nai 
e a Katty, á que biquei nunha orella e chorou. 
Morrendo, pido unha esmola de tempo 
aínda que non sei para que… 

7. O tempo dos probes 

Os probes teñen muito máis tempo que os ricos 
—e tamén máis frío, máis fame, máis soedade, 
máis choiva, máis sol, máis lúa, máis vento. 
Coñécense entre eles, e teñen unha fala propia 
feita de medo e de raiba, humildosa na coda 
e por dedentro chea de dentes afiados. 
Entre os probes da miña illa adeprendín 
que cando morre un neno, a xente esquece a fala, 
e soio ao día seguinte volven adeprender a falar, 
pirmeiro os outros nenos, logo a nai, logo os cas. 

8. A nao de Sigvar Sigvarson 

Imos, falcón da ribeira, do mar maior! 
Pintei unha serpe de ouro na miña vela 
e no meu peito tatuáronme o nome do meu can, 
Sok, o meu can de pastor, o que garda o meu rebaño. 
Quero, cando eu vaia polo gran mar 
e non vexa terra ao leste, 
que os meus guerreiros lean no meu peito 
o nome do meu can, eu tumbado nun leito de coiros, 
botando unha soneta, pro ouvindo decir ¡Sok! 
e soñando cos pasteiros de Bjora, onde o meu can 
axunta o rebaño á noitiña, e ladra contando 
as pardas ovellas entrando no cortello, 
namentras manseliño folerpa. 
E a miña nave navegando por ribeiras 
de sol, limoeiros, viñas e oliveiras. 

9. Tantos camiños busquei 

Non pra volver á miña casa 
senón a aquela vila refranada no vello libro, 
deitada na chaira poeirenta, arredor dunha torre, 
muitos camiños busquei, entrei e saín por laberintos 
e na boca da cova saudei á Polar. 
En lixeiros veleiros pasei o mar con ela. 
E sempre eu, libre e virxe, entre as rapazas núas 
sob as pontes de ríos sin nome, 
ou ás portas dun burdel, co meu gorro roxo, 
por curiosidade de ver mulleres tan usadas. 
Eu soñaba aquela vila do vello libro 
en días de vendima, cando entran nela 
os burros negros con canastros cheos de asios. 
Xa somentes con pasare dúas follas máis no libro, 
eu atopábame na adega catando viño roxo. 
Un solene calor enchíame i eu chegaba 
a sere un rei acolá embaixo, 
agallopando á sombra das abidueiras. 
Pro, verdadeiramente, soñaba con aquela vila 
porque nóna había, 
i eu vivía nunha illa chamada Tulé, 
de oficio remendador de redes, vinte anos, coxo e solteiro. 
O libro chegara a Tulé polo mar, nunha botella. 
Cousas que lle acontecen aos soñadores. 

10. Aqueles outros ríos 

Nado nunha illa pequena, peñascosa; 
eu nunca ollado tiña un río, pro soñei un centenar. 
No mapa da escola eran veas azúes. 
E cando por primeira vez un río, 
correr a iauga escura por entre salgueiros, vin, 
e pasar sob unha ponte de oito arcos, chorei, 
namentras o chamaba polo seu nome, 
doce coma un nome de muller. 
E do río xurdíu aquela do loiro cabelo, 
e pondo un dedo sober dos seus beizos 
díxome: Cala, e nóno despertes, 
vaite axiña, non te bañes nas súas augas, 
que che xantará o mirar. 
Que nada hai que lle goste tanto a un río 
coma un mozo estranxeiro cos ollos virxes 
de ollar ríos! 
E a fermosa aloumiñaba o lombo do río 
coma si se tratase dun boi ben cebado. 
Coma miña nai o lombo dun boi na eira da casa 
denantes de que os criados saísen con íl pra feira das quendas de maio. 
Aqueles outros ríos azúes dos soños e do mapa 
ónde estaban, ónde están, fermosa do loiro cabelo, 
Lorelei, Lorelei, que me salvache a vida? 

11. Os tres reises 

Melchor estaba agardando 
a Gaspar e Baltasar. 
Fixeron lume nun alto 
y amecéronlle pedras preciosas. 
—Sete verbas de ouro dixo un, 
sete de incenso dixo outro, 
sete de mirra dixo o mouro, 
i os tres a un tempo outra segreda, 
que así se fai, cun lume aceso, 
unha estrela. 
—De que parte cae o mundo? 
Preguntábanse os tres. 
A estrela alumeaba no ceo. 
—Ai!, de que parte caerá Belem? 
E un rapaz que collía molime 
escoitounos e riuse e berroulles: 
—Mira que tres sabios de Oriente, 
mira que tres Magos de pimpirimpel: 
déixense guiar pola estrela, 
e xa chegarán a Belem. 
E o rapaz deixou o molime 
e brincando botouse a andar, 
e chegou a Belem denantes 
que Melchor, Gaspar e Baltasar. 

12. Dende aquelas fiestras 

Si aquela muller, naquela fiestra, 
fose unha muller nova e fermosa, 
e tivese unha vista tal que poidese 
contemplar o meu rostro, e decatarse 
de canta fame de amor teño! 
Xúrovos que non poido vivir sin muller! 
O mesmo can meu, que me lambe os pés, o sabe. 
Pro, por que iba a ter ela esa diviña ollada, 
que deixa ver de fiestra a fiestra, 
a traveso da ancha praza, i ela non ten amor, 
i eu, en troques, que teño todo o amor do mundo, 
non poido ver xiquer, sober dos castiñeiros de Indias, 
si ela é nova, si é fermosa? 
E si chora cando eu choro, corazón, corazón valeiro. 
Por qué non haberá, ouh Deus!, isas miradas? 

***

1. Cando se fina un home. Asinado como Decio Arveanu, romanés, supostamente traducido por A. Labrada. Publicado o 9 de agosto de 1964. 
2. Erikson vólvese para escoitar a súa mocidade. Asinado como Sigurd Hallkness co engadido “Da Paixón de Erikson” . Publicado en 1966. 
3. Eu quixera ter as voces. Asinado como Enzo Carletti da Murona, italiano. Publicado o 10 de xullo de 1966. 
4. O vagabundo. Asinado como Eliano Ardeanu, romanés. Publicado o 23 de novembro de 1969. 
5. Xa foi a terra. Asinado como Carlo da Marjolana, italiano, co engadido “de De cando vivía soio (1958), na cadea de Rusia”. Publicado o 15 febreiro de 1970 
6. Aínda non sei para que… Asinado como Erik Triggvason, sueco, co engadido “De Vidas e mais vidas” . Publicado o 21 de xuño de 1970. 
7. O tempo dos probes. Asinado como Argret Svaden, danés, co engadido “de As outras vidas” . Publicado o 12 de xullo de 1970. 
8. A nao de Sigvar Sigvarson. Asinado como Argret Svaden, igual co anterior e publicado na mesma data de 1970. 
9. Tantos camiños busquei. Asinado como Frank Sigmundson, sueco, co engadido “do libro O soñador en Tulé”. Publicado o 18 de xullo de 970. 
10. Aqueles outros ríos. Asinado como Knut Tellanken, supostamente traducido por M. Mª Seoane a partires dunha tradución do islandés ao inglés de W. S. Potter. Publicado o 27 setembro de1970. 
11. Os tres reises. Asinado como Enzio Buoncompagni, italiano, co engadido “Do Libro das cousas sinxelas”. Publicado o 27 de decembro de 1970. 
12. Dende aquelas fiestras. Asinado como Giorgio Cantalupo, italiano, co engadido “De Ninguén ensina a soñar, o seu derradeiro libro (1970)” . Publicado o 17 de xaneiro de 1971.

lunes, 26 de diciembre de 2016

Ribeira Sacra literaria. Por Manuel Bragado


Por Manuel Bragado
Faro de Vigo – 27.12.2016

Hai poucos días a Comisión de Cultura do Congreso aprobou por unanimidade un texto que solicitaba o apoio da cámara á declaración da Ribeira Sacra como Patrimonio da Humanidade.Apoiada tamén de forma expresa polo ministro de Cultura, esta iniciativa parlamentaria é moi significativa, tanto polo feito de que fose consensuada entre a deputada ourensá do PP Ana Belén Vázquez e o lucense de En Marea Miguel Anxo FernánVello,un feito até hoxe inédito,como pola súa capacidade de achegar un novo pulo á cándidatura proposta en 2013 polas deputacións de Ourense e Lugo e polo ConsorcioTurístico da Ribeira Sacra.Unha vella iniciativa, incorporada hai dúas décadas ao listado de aspirantes a esta declaración da Unesco, mais atascada pola complexidade de atopar unha figura de protección axeitada para este territorio de vinte e un concellos, situado no sueste de Galicia, onde viven 75.000 persoas.

Un espazo patrimonial de exhuberante vexetación marcado pola grandiosidade dos seus canóns entre os que discorren os leitos dos ríos Sil e Miño,en cuxas beiras se desenvolve dende época romana unha vinicultura heroica (quen pode negar que os viños de Amandi, a parroquia do concello de Sober,xa eran do gusto dos emperadores?) e se asentan dende o século XII varios dos cenobios románicos mellor conservados do país como os mosteiros de Montederramo,San Pedro de Rocas,Santa Cristina de Ribas de Sil ou Santo Estevo de Ribas de Sil.Esta beira sagrada dos mosteiros e do virio, como a cualificou o escritor Manuel Garrido, froito de_pregamentós de millóns de anos, agocha espazos sorprendentes para o gozo do viaxeiro, sexa polo abraio cromático producido polas vides de mencía e godello amarradas á pendente da ribeira ou polo asombro provocado pola paisaxe dende miradoiros panorámicos como os do Cabo do Mundo,doTorrón, do Picotirio, do Cotano,dos Mouros ou dos Torgás (tamén chamado popularmente"Balcones de Madrid", xa que dende alí se despedían os afiadores camião da capital), onde os caprichos do Miño,do Sil e dos seus afluentes debuxan os canóns ondulantes.

Un espazo de beleza sobria transformado en topos literario por Xabier Quiroga,o escritor do Saviñao, en novelas como "Atuado na brafia" (2002),"0 Cabo do Mundo" (2009) e,sobre todolzan o da saca" (2015), a protagonizada por Reiniña, o taxista e investigador do Saviñao,que despois de seguir a rota das ratas por Galicia remata de forma apoteósica na parroquia da Cova. Novela que deu pé a un roteiro literario,"Izan na Ribeira Sacra", organizado polo Centro de Formación do Profesorado,seguido o pasado 5 de novembro por un cento de docentes participantes en clubs de lectura que visitaron algúns dos escenarios da novela como o castro de Marce, a fervenza de Augacaída,as igrexas de San Martiño da Cova e San Paio de Diomondi, o embarcadoiro e vila de Belesar, o Ecomuseo de Arxeriz ou as instalacións de Abadía da Cova deAdegas Mou re,situadas ao pé do meandro do Cabo do Mundo, un dos lugares máis emblemáticos da comarca.

Protagonismo literario da Ribeira Sacra consolidado coa publicación de "Todo esto te daré"(na edición en galego:Todo isto che darei"), a novela coa que Dolores Redondo obtivo o Premio Planeta.Unha longa narración de case setecentas páxinas sobre escuros segredos familiares coa que a autora da Triloxía do Val do Baztán (case un millón de exemplares vendidos en todo o mundo en máis de trinta linguas) rende unha homenaxe as súas raíces galegas. Como xa fixera coas localizacións das súas novelas anteriores,Redondo escolleu a sobriedade e dureza das paisaxes da Ribeira Sacra como o marco máis axeitado para ofrecer unha intriga sobre a dor da incertidume e contra a impunidade onde son constantes as sorpresas dun xogo de enigmas dispostos en espiral. Homenaxes que a autora nalgúns casos fai explícitas, como ao traballo heroico dos vinicultores das adegas Vía Romana de Belesar, e noutras tece con sutileza na composición de personaxes memorables como o garda civil Nogueira ou Herminia a caseira das Grileiras, o pazo onde se desenvolve a cerna da investigación.

Polo sucedido durante os dous últimos anos no Val de Baztán, é moi probable que esta novela de Dolores Redondo motive a milleiros de lectores e lectoras de toda España a visitar as paisaxes da Ribeira Sacra e vivir con plenitude a súa atmosfera.A Ribeira Sacra transformada en reclamo literario ofrece unha oportunidade que non pode ser desaproveitada.

http://www.farodevigo.es/opinion/

Os sapatos. Un conto de Etgar Keret


Os sapatos
Un conto de Etgar Keret

Em Yom HaShoa viajamos com a professora Sara na linha 57 para a Casa dos Judeus de Wolyn, e eu me senti super importante. Todas as crianças na classe eram de origem iraquiana exceto eu, meu primo e mais um, Druckman, e eu era o único de todos cujo avô morreu na Shoa. A casa de Wolyn era muito bonita e luxuosa, feita toda do mármore negro dos milionários. Havia lá muitas fotos tristes em preto e branco, e listas de pessoas, de países e de mortos. Passamos por todas as fotos em duplas, e a professora falou pra não tocar em nada. Mas eu toquei em uma foto de papelão, com um homem magro e pálido que chorava e segurava um sanduíche em suas mãos. Suas lágrimas caiam pelas bochechas como listras desenhadas numa estrada, e a minha dupla, Orit Salam, disse que ia me dedurar pra professora que eu toquei. E eu disse pra ela que por mim poderia contar pra quem quisesse, até mesmo pra diretora, não me importa. 

É o meu avô e vou tocar no que eu quiser. Depois das fotos nos colocaram num salão grande e nos mostraram um filme sobre crianças pequenas que eram enfiadas dentro de uma kombi e depois as asfixiaram todas com gás. Depois disso subiu no palco um velho magro que contou como os nazistas eram filhos da puta e assassinos e como ele se vingou deles, e até mesmo estrangulou um soldado com suas próprias mãos até que morresse. Gerbi, que estava sentado ao meu lado, disse que o velho estava mentindo, que por sua aparência não tem soldado algum no mundo que ele consiga dar porrada. Mas eu olhei nos olhos do velho e acreditei nele. Ele tinha tanto ódio nos olhos, que todas as ceninhas dos moleques bombados aqui no bairro parecem fichinha perto disso.

No final, depois que ele acabou de contar o que fez durante a Shoa, o velho disse que tudo o que escutamos é importante, não só pelo passado, mas também pelo que acontece agora. Pois os alemães ainda vivem, e ainda têm um país. O velho disse que ele nunca os perdoará, e que ele espera que nós também não, que Deus-nos-livre que não viajemos para visitar o país deles. Porque também quando seus pais e ele viajaram juntos para a Alemanha há cinquenta anos, tudo parecia legal e acabou um inferno. As pessoas muitas vezes têm memória curta, disse ele, especialmente para coisas ruins. Elas preferem esquecer. Mas vocês não vão esquecer. Toda vez que virem um alemão, lembrem-se do que contei para vocês. E toda vez que virem um produto alemão, e não importa se é uma televisão, porque a maioria das empresas de televisão são da Alemanha, ou outro produto, sempre lembrem-se que debaixo da embalagem elegante do produto, escondem-se peças e tubos feitos de ossos, pele e carne dos judeus mortos.

No caminho da saída, Gerbi disse mais uma vez que se esse velho estrangulou até mesmo um pepino, então ele é o Superman, e eu fiquei pensando que na verdade é bom que temos em casa uma geladeira israelense, pra que problemas?

Duas semanas depois meus pais voltaram do exterior e me trouxeram um par de tênis. Meu irmão mais velho disse pra minha mãe que era isso que eu queria, e ela me escolheu o melhor. Mamãe estava sorrindo quando me deu o presente, ela tinha certeza que eu não sabia o que tinha dentro. Mas eu logo reconheci o símbolo da Adidas no saco plástico. Eu tirei a caixa de sapatos de dentro do saco e disse obrigado. A caixa tinha um formato retangular, como um caixão, e dentro jazia um par de tênis branco com três faixas azuis em cada um, e nas laterais gravado “Adidas Rom”. Eu não precisei abrir a caixa para saber. “Vamos calça-los,” disse mamãe e tirou os papéis de dentro deles, “vamos ver se cabem.” Ela sorria o tempo todo, ela nem entendia o que estava acontecendo. “Isso é da Alemanha, você sabe,” eu disse pra ela, e apertei sua mão com força. “Claro que eu sei,” sorriu mamãe, “Adidas, é a melhor firma do mundo.” “O vovô também era da Alemanha,” tentei insinuar. “Vovô era da Polônia,” corrigiu mamãe, ela ficou triste por um momento, mas logo passou, e ela me calçou um dos tênis e começou a amarrar. Eu me calei. Já entendi que de nada vai adiantar. Mamãe não entende nada. Ela nunca foi para a Casa dos Judeus de Wolyn. Nunca lhe explicaram. E para ela os sapatos eram apenas sapatos e a Alemanha era na verdade Polônia. Então eu deixei que me calçasse e me calei. Não tinha nenhum sentido em contar pra ela e deixá-la ainda mais triste.

Depois que eu disse mais uma vez obrigado e lhe dei um beijo na bochecha, disse que eu ia brincar. “Mas com cuidado, hein!”, brincou papai na poltrona da sala, “Não vai acabar com a sola de uma vez só.” Olhei mais uma vez para os pálidos tênis de couro em meus pés. Olhei para eles e lembrei de tudo que o velho que estrangulou disse que precisamos lembrar. Toquei mais uma vez nas listras da Adidas e me lembrei do meu avô na foto de papelão. “Os sapatos estão confortáveis?” perguntou mamãe. “Claro que estão confortáveis,” disse meu irmão no meu lugar, “Estes sapatos não são sapatos quaisquer, são iguaizinhos aos sapatos do Cruyff.” Fui devagarzinho em direção à porta, na ponta dos dedos, esforçando-me pra fazer o mínimo de peso nos sapatos. Assim fui com cuidado até chegar ao Jardim dos Macacos, onde as crianças da escola Borochov fizeram 3 times: Holanda, Argentina e Brasil. Justo faltava um jogador da Holanda, então eles concordaram em me incluir, apesar de que nunca incluem alguém que não seja do Borochov.

No começo do jogo eu ainda lembrava de não chutar com a ponta do pé, pra não machucar o vovô, mais depois de algum tempo esqueci, exatamente como o velho da casa Wolyn disse que nos esquecemos, e ainda fiz um gol decisivo de voleio. Só depois que o jogo acabou me lembrei outra vez, e olhei para os tênis. De repente eles ficaram muito confortáveis, e também mais macios, muito mais do que parecia na caixa. “Que voleio, hein?”, lembrei o vovô no caminho pra casa, “o goleiro não viu a cor da bola.” Vovô não disse nada, mas pela pisada pude sentir que ele também estava satisfeito.

Conto “Os Sapatos” do libro “Gaaguai leKissinger” (געגועי לקיסינג’ר), de Etgar Keret, traducido ao português por Yair Mau.

Notas:
Yom HaShoa – Dia da Memoria do Holocausto.
Casa dos Judeus de Wolyn – Museo na cidade de Givataim

domingo, 25 de diciembre de 2016

A Sirene. Un conto de Etgar Keret


A Sirene
Un conto de Etgar Keret

No Yom haShoa [dia da memória dos mortos no Holocausto] levaram todas as classes para o ginásio de esportes. No ginásio fizeram um palco improvisado e, atrás dele, colaram na parede cartolinas pretas com nomes de campos de concentração e desenhos de cercas de arame farpado. Quando entramos, Sivan pediu para eu guardar um lugar para ela. Eu peguei dois lugares para nós. Sivan sentou-se ao meu lado. Estava um pouco apertado nos bancos onde estávamos. Coloquei o cotovelo em cima da minha perna e a costas da minha mão tocaram no jeans dela. O jeans era fino e agradável, senti como se estivesse tocando no corpo dela.

“Cadê o Sharon?” perguntei, “eu não vi ele hoje.” A minha voz tremeu um pouco.

“Sharon está nos exames do comando marítimo,” disse Sivan com orgulho, “ele já quase passou todas as etapas, só sobrou mais uma entrevista.”

De longe, vi o Gilad se aproximando da gente pelo corredor. “Você sabia que na festa de fim de ano ele vai receber um prêmio de aluno exemplar? O diretor já anunciou.”

“Sivan,” disse Gilad, que já havia chegado até nós, “o que você está fazendo aqui? Esses bancos não são nem um pouco confortáveis. Vem, eu guardei pra você um lugar nas cadeiras lá de trás.”

“Sim,” a Sivan deu um sorriso de desculpas e se levantou, “aqui está bem apertado.”

Ela foi sentar com o Gilad, lá atrás. O Gilad era o melhor amigo do Sharon. Eles jogavam juntos na seleção de basquete do colégio. Eu olhei para o palco e respirei fundo, a palma da minha mão ainda suando. Alguns dos alunos do 9o ano subiram ao palco e a cerimônia começou.

Depois que todos os alunos declamaram as poesias de sempre, subiu ao palco um homem bastante idoso com um suéter bordô e contou sobre Auschwitz. Ele era pai de um dos alunos. Não falou muito — quinze minutos, mais ou menos. Depois voltamos para nossas classes. Quando saímos lá fora, vi o faxineiro Sholem sentado nas escadas da enfermaria, chorando.
“Oi, Sholem, o que foi?” perguntei.

“Esse homem no ginásio,” disse Sholem, “eu conheço ele, eu também fui do Sonderkommando.”

“Você foi do comando? Quando?” perguntei. Não consegui acreditar o nosso Sholem magro e pequeno em nenhuma unidade de elite [comando], mas quem sabe, talvez. Sholem enxugou seus olhos com suas mãos e se levantou.

“Não importa,” me disse Sholem, “vá, vá pra aula. Não tem importância. Mesmo.”
De tarde fui ao centro comercial. Na vendinha de falafel encontrei o Aviv e o Tzuri.
“Você já escutou?” Me perguntou o Tzuri com a boca cheia de falafel. “O Sharon passou hoje na entrevista. Depois do alistamento ele ainda tem mais um pequeno treinamento, e aí ele está no comando marinho. Você sabe o que é estar no comando marinho? Eles escolhem um de mil…”

O Aviv começou a se lamber. O pão sírio de seu falafel abriu embaixo, e toda a tehina e o molho da salada começaram a escorrer por suas mãos.

“Nós encontramos ele agora no pátio da escola. Ele e o Gilad estavam festejando lá, com cerveja e tudo.” Tzuri meio que riu, meio que se engasgou, e pedaços de tomate e pão voaram de sua boca. “Você precisa ver eles fazendo derrapagens com a bicicleta do Sholem, como crianças pequenas. O Sharon estava tão contente que passou na entrevista. O meu irmão disse que é justo na entrevista pessoal que a maioria é eliminada.” Fui até o pátio da escola, mas ninguém estava ali. A bicicleta do Sholem, que sempre estava amarrada no corrimão, do lado da enfermaria, tinha sumido, e nas escadas estava jogada a corrente quebrada e o cadeado. Na manhã seguinte, quando cheguei à escola, a bicicleta ainda não estava lá. Esperei até que todos entrassem nas classes e então fui contar para o diretor. O diretor disse que eu fiz a coisa certa, que ninguém iria ficar sabendo da nossa conversa, e pediu à secretária que me desse uma autorização de atraso para entrar na aula.

Neste mesmo dia não aconteceu nada, e nem no dia seguinte. Mas na quinta-feira o diretor entrou na classe com um policial fardado e pediu que o Sharon e o Gilad saíssem.

Não fizeram nada com eles, foram apenas advertidos. A bicicleta, eles já não podiam devolver, porque a largaram em qualquer lugar. Mas o pai do Sharon veio especialmente à escola e trouxe ao Sholem uma mountain bike nova. O Sholem, no começo não queria aceitar.
“O mais saudável é andar a pé”, disse ao pai do Sharon. Mas o pai do Sharon insistiu e o Sholem, no final, aceitou.

Era engraçado ver o Sholem andando em uma mountain bike, e eu sei que o diretor tinha razão, e que eu realmente tinha feito a coisa certa. Ninguém suspeitava que eu contei, ou assim, pelo menos, eu achava então. Os dois próximos dias passaram normalmente. Mas, na segunda-feira, quando cheguei à escola, a Sivan estava me esperando no pátio.

“Escuta, Eli,” ela me disse, “o Sharon descobriu que foi você quem dedurou sobre a bicicleta, você tem que se mandar daqui antes que ele e o Gilad te peguem.”

Eu me esforcei em esconder o medo. Eu não queria que a Sivan visse que estou com medo.
“Rápido, fuja!” Ela disse. E eu comecei a andar. “Não, não por ali”, puxou o meu braço. A sua mão estava fria e agradável. “Eles vão vir do portão, é melhor que você saia pelo buraco na cerca, atrás das casas”. Fiquei feliz que a Sivan se preocupa tanto comigo, e isso fez passar um pouco o medo.

Atrás das casas, Sharon me esperava.
“Nem pense nisso!” Disse ele. “Você não tem chance.”
Eu me virei. Atrás estava o Gilad.
“Eu sempre soube que você era um cagão”, disse Sharon, “mas nunca pensei que você fosse do tipo que dedura”.
“Por que você nos dedurou, seu merda?” Gilad me empurrou com força, voei em cima do Sharon, e ele também me empurrou.
“Eu vou te dizer porque ele dedurou”. O Sharon disse: “porque o nosso Eli é um invejoso sujo. Ele olha para mim e vê que sou um aluno melhor que ele. Melhor que ele nos esportes, que eu tenho uma namorada que é a mais bonita da escola, enquanto que ele é um coitado e virgem, e isso corrói ele por dentro”.

O Sharon tirou a jaqueta de couro, e deu para o Gilad segurar.

“Então, Eli, você conseguiu, você me fudeu,” disse, enquanto abria a pulseira do relógio de mergulho e o colocou. “Meu pai acha que sou um ladrão. Quase me abriram uma ficha na polícia. Prêmio de aluno exemplar, já não vou mais ganhar. Agora você está satisfeito?”

Eu quis lhe dizer que não é por causa disso, é por causa do Sholem, que ele também estava numa unidade de comando, que ele chorou como uma criança em Yom haShoa. Em vez disso, disse “não é nada disso… vocês não precisavam ter roubado a bicicleta, isso não tinha nenhum sentido. Vocês não tem honra.” Quando eu falei, minha voz tremia.

“Você está escutando, Gilad, o chorão desse dedo-duro de merda nos vai explicar o que é honra. Honra é não dedurar os amigos, seu merda”, disse Sharon e fechou o punho, “eu e o Gilad vamos te ensinar agora o que é honra, do jeito mais difícil”.

Eu queira sair dali, fugir, levantar as mãos para proteger o rosto, mas o medo me paralizou. De repente, do nada, começou uma sirene. Eu tinha completamente esquecido que hoje era Yom haZikaron [dia de memória dos soldados mortos]. O Sharon e o Gilad ficaram, os dois, em posição de sentido. Eu olhei para eles de pé, como manequins numa vitrine, e todo o meu medo, de repente, sumiu. Gilad, que estava esticado de pé, com os olhos fechados, segurando a jaqueta do Sharon, me parecia como um grande cabide. O Sharon, com o olhar assassino dele e o punho fechado, parecia, de repente, como um menino pequeno que está tentando imitar uma pose que viu um um filme de ação. Andei até o buraco na cerca e saí do outro lado, devagarzinho. Atrás de mim escutei o Sharon sussurando.

“A gente ainda vai te fuder”.

Mas ele não se mexeu sequer um milímetro. Eu continuei indo para casa, andando pela rua, entre as pessoas congeladas como bonecos de cera, a sirene me envolvendo com um escudo invisível.

Tradução: Yair Mau

sábado, 24 de diciembre de 2016

Glásnost, perestroika, Mihail Gorbachov, fin da URSS

Hai hoxe 25 anos do histórico discurso de renuncia de Mihail Gorbachov que un 25 de decembro de 1991 puxo punto e final a Unión Soviética. Un discurso coido ainda non suficientemente valorado como o que foi, un paso formidable, xigantesco cara a liberdade dunha gran nación ate entón sometida durante máis de sete décadas ao totalitarismo comunista. Este é o texto íntegro, moi breve para o que representa, do derradeiro presidente da URSS:




Benqueridos compatriotas,
Concidadáns,

Por forza da situación xerada pola formación da Comunidade de Estados Independentes, ceso no meu cargo como Presidente da Unión de Repúblicas Socialistas Soviéticas. Tomo esta decisión por razóns de principios

Avoguei consecuentemente pola independencia dos pobos, polas soberanías das repúblicas, pero, ao mesmo tempo, pola preservación da Unión e a integridade do país. Pero os acontecementos seguiron outro camiño. Predominou o rumbo cara ao desmembramiento do país e a desintegración do Estado, algo co que non podo coincidir. Sigo mantendo esta postura aínda despois da reunión de Alma Ata e das decisións alí adoptadas.

Ademais, estou convencido de que decisións de tamaña envergadura se deberon tomar consultando a vontade popular.
No en tanto, farei todo que estea ao meu alcance para que os acordos alí asinados conduzan á concordia real na sociedade, faciliten a saída da crise e o proceso de reformas.
Ao falar con vostedes por última vez en calidade de Presidente da URSS, considero necesario expresar a miña valoración do camiño percorrido desde 1985. Especialmente porque houbo unha grande cantidade de xuízos contraditorios, superficiais e subxectivos sobre o tema. O destino quixo que cando me atopase á fronte do país, xa estaba claro que algo andaba mal co país.

Temos moito de todo: terra, petróleo, gas, outras riquezas naturais, e tampouco Deus racaneounos en canto a intelixencia e talentos. Pero viviamos bastante peor que nos paises desenvolvidos. Atrasámonos cada vez máis respecto deles. A razón disto era evidente

A sociedade estaba asfixiada polas tenazas dun sistema burocrático e autoritario. Condenada a servir ao discurso ideolóxico e a soportar a terrible carga da carreira armamentista, até o límite da súa capacidade. Todos os intentos de reformas parciais -e non foron poucos- terminaban en fracaso un tras outro. O noso país perdera a perspectiva, así non se podía seguir vivindo, era preciso un cambio radical.

É por iso que nin unha soa vez cheguei a lamentar o non aproveitar o cargo de Secretario Xeral para simplemente "reinar" uns anos, iso sería unha decisión irresponsable, e inmoral. Era consciente de que principiar reformas de tamaña envergadura nunha sociedade como a nosa era unha tarefa dificilísima e até perigosa. Pero mesmo hoxe sigo convencido do acerto histórico das reformas democráticas que comezaron na primavera de 1985.

O proceso de renovación do país e de cambios radicais na comunidade mundial resultou ser moito máis complicado do que se podía supor. Con todo, o feito debe ser valorado dignamente. A sociedade adquiriu a liberdade, liberouse política e espiritualmente e esta é a principal conquista non valorada debidamente porque aínda non aprendemos a aproveitala.

No entanto, realizouse un labor de transcendencia histórica, foi liquidado o sistema totalitario que privara ao país da posibilidade de converterse, desde hai tempo, en próspero e florecente. Abriuse camiño ás transformacións democráticas, fixéronse realidade as eleccións libres, a liberdade de prensa, a liberdade de conciencia, organismos de poder representativos e o multipartidismo. Os dereitos humanos foron recoñecidos como principo máximo. Comezou o avance cara a unha economía mixta, consolidando a igualdade de todas as formas de propiedade. No marco da reforma agraria comezou o renacemento do campesinado. Apareceron granxas privadas, millóns de hectáreas entregáronse a habitantes rurais e urbanos. Foi legalizada a liberdade económica do produtor, comezando a cobrar forza os empresarios libres, as sociedades de accionistas e a privatización.

Ao virar a economía cara ao libre mercado é importante ter presente que esta viraxe faise en haras do home. Nestes difíciles tempos todo debe facerse para a súa protección social, especialmente aos anciáns e os nenos. Vivimos nun mundo novo, rematamos coa Guerra Fría, detido a carreira armamentística e a demente militarización do país, que desfigurou a nosa economía, a concienca e a moral sociais. Foi disipada a ameaza dunha guerra mundial.

Unha vez máis quero subliñar que no período transitorio, pola miña banda, fixen todo o posible para manter un control eficaz dos armamentos nucleares. Abrímonos cara ao mundo, renunciamos á intromisión en asuntos alleos, ao emprego de tropas fose do país. Respondéronnos con confianza, solidariedade e respecto. Convertémonos nun dos principais alicerces da transformación da civilización contemporánea sobre principios pacíficos e democráicos. Os pobos e as nacións deste país recibiron unha auténtica liberdade para elixir as vías de autodeterminación, a procura dunha reforma democrática do noso estado multinacional leváronnos ao limiar da firma do Novo Tratado da Unión.

Todos estes cambios provocaron unha gran tensión, desenvolvéronse no medio dunha aguda loita contra a crecente resistencia das forzas do pasado, do obsoleto, do reaccionario: das antigas estruturas do partido e o Estado, así como do aparello económico e tamén das nosas propias costumes, prexuízos ideolóxicos e a psicoloxía parasitaria. Tamén chocaban contra a nosa intransixencia, o baixo nivel de cultura política e o temor aos cambios. Por iso perdemos moito tempo.
O vello sistema derrubouse antes de que empezase a funcionar o novo e a crise da sociedade agravouse aínda máis. Coñezo o descontento pola dificil situación actual, as agudas críticas ás autoridades de todos os niveis, e tamén da miña actividade persoal. Pero quero volver a subliñar unha vez máis que os cambios cardinales nun país enorme e con semellante herdanza non poden realizarse sen sacrificios, sen dificultades e conmocións.

O intento de golpe de estado de agosto levou ao límite a crise social. O máis funesto desta crise é a desintegración do Estado. Hoxe preocúpame que a nosa xente perda a cidadanía dun gran país: as consecuencias poderían resultar moi graves para todos. Penso que é moi importante conservar as conquistas democráticas dos últimos anos porque foron froito de sufrimentos ao longo de toda a nosa historia. Non se pode renunciar a ela en ningunha circunstancia e baixo ningún pretexto. Pola contra, todas as esperanzas nun futuro mellor veranse enterradas. Dígoo con toda honradez e franqueza, é o meu deber moral.

Hoxe quero expresar o meu agradecemento a todos os cidadáns que apoiaron a política de renovación do país, que se sumaron á aplicación de reformas democráticas. Estou agradecido a gobernantes, funcionarios, políticos e líderes sociais, a millóns de persoas no estranxeiro, a todos aqueles que entenderon os nosos obxectivos, que os apoiaron e foron ao noso encontro para cooperar connosco de modo sincero.

Deixo o meu cargo con preocupación, mais tamén con esperanza. Con fe en vostedes, na súa sabedoría e forza de espírito. Somos herdeiros dunha gran civilización, e agora depende de todos e cada un de nós que renaza nunha nova vida, moderna e digna.

Quero agradecer de todo corazón a aqueles que todos estes anos estiveron comigo na loita por unha causa xusta e boa, seguro que algúns erros se poderían ter evitado, moito se puido facer mellor, pero estou convencido de que tarde ou cedo os nosos esforzos comúns darán os seus froitos: os nosos pobos vivirán nunha sociedade próspera e democrática.

Deséxolles todo o mellor
Moscú, 25 de decembro de 1991