"Ás catro da mañá, nunca se sabe se é demasiado tarde, ou demasiado cedo". Woody Allen







sábado, 7 de octubre de 2017

O mozo de Brooklyn e o mitin de Castelao. Por Manuel Rivas


Por Manuel Rivas

Chámase Danny. Danny Barreto. Naceu e vive en Brooklyn. Para el, Brooklyn é algo máis que un dos grandes barrios de Nova York. É unha especie de nación. Se Castelar dicía que escoitar a lingua galega era como tocar as táboas do berce de Iberia, pois oír falar galego a Danny Barreto, fillo de portorriqueño e de norueguesa, é como tocar as táboas dun novo berce, o dun país de espazo infindo, o da imaxinación.

A achega de Danny Barreto a Galicia ten esa orixe, ese vieiro, esa ponte. A da imaxinación literaria. Falar de Brooklyn é tamén falar dunha ponte célebre. Hoxe hai varias que comunican con Manhattan, mais ponte, o que se di ponte, para a xente só hai unha auténtica, a que leva ese nome, talvez o mellor belvedere do lusco fusco urbano, esa misteriosa paisaxe da hora azul, o enmuxicar da sombra, cando toda a cidade semella suspensa no dilema de matar ou prender as luces, de ir durmir ou soñar esperta.

A primeira feitura desta monumental ponte de Brooklyn data de mediados do XIX. Foi un fito para a enxeñería, cun altísimo orzamento monetario, aínda que o prezo incalculábel foi o pagado en vidas de operarios. Tense escrito en metáfora que a ponte podería estar encofrada con ósos. Moitos deses operarios eran galegos, como lembrou Luís Seoane. Nunha reportaxe publicada en marzo do 2006 polo xornal The New York Times, facíase un percorrido polos estabelecementos, bares e restaurantes, da Atlantic Avenue, que aínda reflectían o que foi unha vizosa toponimia tabernaria, ou talasonimia, xa que falamos de peiraos, de inequívoca orixe galaica: Joe Arozza's, Montero's, Catica's, Veiro's bar... Apuntaba o cronista: "Most had Spanish names because this corner of Brooklyn Heights was all Spanish". Home claro.

Esta ponte tivo que cruzala Castelao o 14 de agosto de 1938. Ademais do Goberno republicano, que fadas levaron a Castelao a Nova York e máis concretamente ao histórico mitin-festival de Ulmer Park en Brooklyn? Pois as fadas ou meigas pertencían ao chamado Frente Popular Antifascista Galego e as Sociedades Galegas Unidas. O acto de Ulmer Park fica aínda na memoria por mor das persoas que mantiveron o fío cos derradeiros mohicanos do exilio. E debeu ser inesquecíbel para quen o viviu aquel domingo 14 de agosto en Brooklyn. O xornal latino La Voz de Nova York publicou unha crónica o 16 de agosto na que se dicía: "La víspera del festival de Ulmer Park, nos anunciaban ya de todas las poblaciones vecinas a Nueva York que la colonia gallega vendría en masa a unirse a sus compañeros de la capital, y el mismo sábado por la noche llegaban ya aquí centenares de coches llenos de madrugadores, que querían hacer acto de presencia en el campo, en las primeras horas de la mañana. Repetimos, que mucho esperábamos, y el cronista conoce lo que son reuniones y fiestas campestres o romerías, pero la realidad fue más, muchísimo más, que cuanto podía esperar aún el más optimista". Da intervención de Castelao, despois de sinalar que provocou "ovaciones enormes", dáse un detalle que pon os pelos crechos: "Fue un discurso hermoso en todos los sentidos. En los últimos minutos de su oración habló a sus paisanos en la lengua vernácula y el entusiasmo se desbordó en este momento, cuando los gallegos oían por primera vez la palabra mágica de un hombre que en la lengua materna sabía narrar la tragedia de la tierra Meiga, con un decir tan llano y tan sublime".

Hai outra crónica, aparecida o 19 de agosto na publicación Frente Popular, editada no mesmo Brooklyn, e comeza así: "Castelao sorprendió a todos el domingo. La enorme concurrencia en Ulmer Park, todos admiradores de Castelao por sus famosas estampas, esperaban ver al artista, al amigo otros y los más al paisano que con su sola presencia había de hacer latir millares de corazones a un ritmo más acelerado. Pero Castelao (...) sorprendió a propios y extraños con la oratoria que, como todo lo suyo, fue original y de un alto valor crítico a los cimientos fascistas de la Península". 

Destes e doutros documentos dedúcese que era moi abondosa daquela a presenza da emigración galega en Brooklyn, en particular, mais en todo a zona portuaria e na cidade de Nova York e tamén no Estado de Nova Jersey e outros limítrofes. A actividade que vai despregar nos Estados Unidos nesas datas Castelao, coa compaña principal de Luís Soto, é dunha intensidade abraiante, que lembra o ritmo final dunha campaña electoral á americana. Filadelfia, Cleveland, Ohio, Niagara Falls, Boston, Newark... Algo que reflicte unha solidariedade moi activa non soamente no mundo emigrante senón nunha parte moi sensíbel da sociedade estadounidense, dende os sindicatos a moitos artistas do estudos cinematográficos de Hollywood. Moitos deles pagarían máis tarde, cando a guerra fría e o macartismo, este compromiso antifascista. Publicouse en Galicia, por Edicións do Castro, un libro imprescindíbel para coñecer as dimensións do apoio social e intelectual, que non dos gobernos, á causa republicana: Stars for Spain (La guerra civil española en los Estados Unidos), de Marta Rey García. É tamén moi recomendábel a consulta do traballo de investigación El exilio de Castelao en Norteamérica (textos y documentos), de Carmen Mejía Ruiz (revista Madrygal, 2004).

A derrota republicana, xunto coa crecente ameaza do fascismo internacional, foi seguida, en moitos casos, da derrota persoal. Mesmo Castelao foi caendo nun desacougo de ánimo, agravado pola decadencia física, que o levou á irritación e ao noxo contra o mundo yankee, e que só atenuou coa arte das súas estampas de Harlem, que amosan non só a sensibilidade antirracista senón tamén a súa talla de artista universal. Outros exiliados, como o noutrora destemido Basilio Alvárez, o bravo crego agrarista, afundiron por completo. Basilio, que morrería en Florida en 1943, botaba a chorar por calquera cousa, mesmo por perder ao dominó. Só se recuperaba cando Castelao lle cantaba unhas coplas tan picantes que "trocaba o pranto en risa".

Danny Barreto, o mozo de Brooklyn, comezou a interesarse pola literatura galega da man do Xoán González Millán, unha das grandes lanternas da cultura galega, unha tremenda perda. Mais na CUNY, na City University of New York, Isaias Lerner e Lia Swartz, sabios, arxentinos e xudeus, continúan a manter o Programa Doutoral do Centro de Estudos Galegos, que encetou Emilio González López. É aí onde está a traballar Danny Barreto, nunha tese que é tamén un feitizo: O medo na literatura galega do século XIX.

Camiño de Brooklyn, Danny fálame do medo en Rosalía, Pardo Bazán e Valle-Inclán. O medo a emigrar. O medo a ficar. O medo a morrer fóra. O medo a morrer dentro. E aínda cantamos unhas coplas picantes pola ponte de Brooklyn para espantar o medo.

*Publicado no xornal EL PAÍS o 14 de novembro de 2008

lunes, 2 de octubre de 2017

A Ponte de Brooklyn. Por Luis Seoane






Derradeiro terzo do século XIX (1870 -1883)

Necesitábanse pra traballar homes rexos
na ponte de Brooklyn. Con unha soldada
de sete dólares por dúas horas de carrexos
de entullos. Soio dúas horas cada xornada
no interior dunha campá de ferro, asentada 
no fundo lamento do río, con ar comprimido 
arredando entrase a iauga na cavada.
A ponte facía Brooklyn a Manhattan cinguido.

Pasábamos pola cámara de comprensión
denantes de entrar na campá de ferro, vaseira
onde despechaban as chaves do ar. Centilación
que facía doer os ouvidos naquela rateira,
que tapábamos pra que non estoupasen coa estraleira,
coma a moitos aconteceulles e coa presión do ar.
A campá era enorme, nescesaria coma buqueira
pra poder os cimentos do ponte de Brooklyn escavar.

Traballábamos silenzosos, espidos deica os cos 
coas pas, as eixadas e coas picarañas, amuados,
gotexando suor, escorrendo na lama, nos terrós,
caíndonos na iauga xiada do río, enlameirados. 
A door facíanos estoura-las testas, mais esmacelados 
axuntábamos moreas de terra, de area, de pedras. 
Folgábamos cada dez minutos, e voltábamos ousados
ao traballo pra ponte de Brooklyn, sen arredras.

Podíamos ficar pra sempre tolleitos e tamén morrer
coma aconteceulle no noso equipo ao compañeiro 
escocés Kirkland sin que o poidésemos acorrer. 
Foi cando saíu depresa ó deixar a campá dianteiro. 
Caíu logo no chan. Estoreceuse nun marterio, 
engruñouse, rebulindo corpo, pernas e brazos, 
alagándose en escumas e sangue. O extranxeiro 
deixou na ponte de Brooklyn os derradeiros azos.

Resistín ese traballo vinte xornadas,
dúas horas cada día na campá encerrado.
Perdín o ouvido nos vinte días. Aosadas
ganei cento-corenta-dólares. Deixeino traballado
pola febre, polas doores, xordo, escuallado. 
Alguén dixo: ¡Ouh, cantos rexos emigrantes sofridos
fican pra sempre baixo as correntes deste río marelado,
pola grande ponte de Brooklyn, orgulo dos Estadoss Unidos!
Esta ponte de aceiro enlevado sobor de Nova York, 
ten millas de roscas, de parafusos, de aceiros.

Érguese sobor do xiado East River esta maior 
ponte, din, do mundo, construído por extranxeiros
emigrantes de Europa. Algús galegos senlleiros
traballamos nel. Un traballo, decían, ben pagado. 
Cento-corenta-dólares. Por uns días fumos buceiros
pra ponte de Brooklyn feito sobor do río abafado.

Un traballo que ninguén resistía un mes, 
moi ben pagado, disque, sete dólares a cotío,
unha grande soldada, sete dólares por ves,
se acadábamos esquiva-la convulsión, o arrepío
producido pola falta de ar, polo noxío
que podía facernos inúteles pra toda a vida. 
¡Era un grande traballo o traballo doentío
da ponte de Brooklyn, baixo a campá descida!

LUÍS SEOANE, Fardel de eisilado, 1952


lunes, 7 de agosto de 2017

Austrian Hospice de Jerusalem


Un dos aspectos máis fascinantes de Xerusalén é a existencia, no seu interior, de distintos "mundos" ou "illas". Camiñando polas súas rúas, tanto da Cidade Vella coma da nova, o visitante pode atoparse con distintos letreiros de centros de estudo ou casas para peregrinos que foron creados polas distintas nacións europeas, dacabalo entre os dous últimos séculos, para a acollida dos seus peregrinos en Terra Santa. Algúns son moi característicos, coma o fermoso Hospicio austriaco de Xerusalén.

Na cidade vella, na esquina da rúa que conduce da segunda á terceira Estación da Vía Dolorosa, atópase a entrada a un gran palacio. Fundado en 1857, o Hospicio austriaco da Sagrada Familia foi oficialmente aberto en 1863. Ate 1918 o Hospicio serviu como residencia para o cónsul de Austria en Xerusalén, que exercía de protector dos católicos. En 1939 o Hospicio foi confiscado polos ingleses por ser unha "propiedade alemá". A mesma casa foi utilizada como prision de luxo para os sacerdotes austriacos, alemáns, italianos e membros de distintas congregacións relixiosas. En 1987 o edificio foi completamente restaurado e, un ano despois, reaberto ao público.

A súa marabillosa cafetería é de estilo marcadamente vienés, é coma entrar nunha auténtica Wiener Kaffeehaus. Nas paredes hai cadros de emperadores e príncipes de outrora. Xunto á máquina do café, na parede hai un fermoso crucifixo do século XVII. Vese que aquí aínda non cederon á febre das lámpadas brancas de baixo consumo. A luz é moi cálida. A atmósfera coa música suave é clásica. O chan, as mesiñas e as cadeiras almofadilladas con bordados vermellos. 

Hai tamén un frondoso xardín que é a parte exterior do café e como remate de luxo unha impresiobante terraza con espectaculares vistas de Xerusalén. Unha viaxe na terra e no tempo en plena capital de Israel.



















martes, 1 de agosto de 2017

Nalgas reaccionarias


Por Ánxel Vence

Allá en la famosamente liberal isla de Ibiza acaban de censurar a los autores de un cartel en el que posaban cuatro señoras con las nalgas al aire. Bastó que la autoridad competente reprochase el carácter “degradante” y “grosero” del afiche para que los dueños del restaurante que se anunciaba lo retirasen de circulación. No es que la libertad de expresión vaya de culo, pero casi. 

Casos como este se han dado desde siempre en España, aunque las razones van variando según las épocas. En tiempos del general Franco, por ejemplo, la censura se ejercía directamente con el loable propósito de velar por la pureza de las costumbres. Cuatro décadas después de aquel régimen vagamente islámico, las nalgas, pechos y carnes en general sufren una parecida vigilancia en nombre de la dignidad de la mujer y de la corrección política. El resultado, no obstante, empieza a ser el mismo. 

Años atrás, una fundación benéfica de Vigo acabó por retirar las invitaciones a cierta gala porque el tarjetón incluía la foto de una joven semidesnuda y, lo que acaso fuera peor, rubia. Al igual que en el lance de Ibiza, las autoridades en materia de Igualdad exigieron –y obtuvieron- la retirada de esa imagen que, a su juicio, mancillaba el decoro de las mujeres al convertirlas en mero reclamo sexual. No era para menos, dado que la mentada señora iba vestida únicamente “con una sábana a modo de túnica que le cubre la mitad del torso”, según el dictamen de los inquisidores. 

Esta estricta vigilancia no deja de evocar las normas que aplicaba el ministro de Información y Turismo Gabriel Arias Salgado. Imbuido de celo casi apostólico, aquel santo varón –que hoy tal vez sería reputado de feminista- no dudó en prohibir la publicación de fotos de trajes de baño “con señora dentro”. Una extraña fórmula de la que se deduce que la señora debería estar fuera del bañador o, mejor aún, no estar. 

Tamaño pudor debió de parecerle exagerado al propio Franco, que sustituyó al pío Arias Salgado por el mucho más liberal Fraga Iribarne. El nuevo ministro levantó la prohibición para llenar las playas españolas de bikinis con suecas dentro. Por entonces no había internet ni memes, pero aun así el ingenio popular ideó un lema al respecto: “Con Arias Salgado, todo tapado; con Fraga, hasta la braga”. 

La obsesión por las bragas y los culos llevó también al gobierno islamista de Turquía a censurar las braguitas de Heidi en un libro de texto escolar. La idea del presidente Erdogan, nuestro socio en la fugaz Alianza de Civilizaciones, era apartar a los niños de los malos pensamientos que llevan al pecado. Y ahí sigue el hombre, poniendo velos y telas a las señoras para proteger su dignidad. 

Aquí no hemos llegado aún al extremo de incomodarnos con la ropa interior de los personajes de dibujos animados, ni a crear una Policía para la Preservación de la Virtud como la que se encarga de azotar los tobillos de las descocadas en Arabia Saudita. Pero todo podría ocurrir, naturalmente. 

Basta con que sigamos manteniendo la conflictiva relación con el sexo y el desnudo que históricamente ha caracterizado a este país, aunque ahora lo hagamos en nombre de elevados principios progresistas. De momento, ya hemos descubierto que los culos son reaccionarios; y las túnicas que dejan ver “la mitad del torso”, intolerables. De los bañadores con señora dentro no dicen nada aún las autoridades competentes. 

sábado, 29 de julio de 2017

Pier Paolo Pasolini, o PCI e Israel


No número 6 do mes de abril de 1967 da revista marxista italiana “Nuovi argomenti”, Pier Paolo Pasolini publicara xa algúns poemas en defensa do Estado de Israel. Posteriormentepublicou tamén unha carta aberta moi polémica daquela nos debates no seo da esquerda italiana. Esquerda esta que tomara maioritariamente unha posición antiisraelí coa que Pasolini discrepaba radicalmente. 

“Compagni, perché non capite?”, preguntábase o cineasta, poeta e comunista italiano. “Camaradas, por que non comprendedes?”. De seguido podedes ler o histórico texto: 

Xuro sobre o Corán que eu amo aos árabes case como á miña nai. Estou en negociacións para mercar unha casa en Marrocos marchar para alá. Ningún dos meus amigos comunistas o faría, por un vello, xa tradicional e nunca admitido odio contra os subproletariados e as poboacións pobres. Ademais, quizais todos os literatos italianos poidan ser acusados de escaso interese intelectual polo Terceiro Mundo: pero desde logo non eu. 

En fin, nestes versos, escritos no 63, como é demasiado fácil observar, concéntranse todos os motivos de crítica a Israel dos que agora está chea a prensa comunista. Vivín, entón, no 63, a situación xudía e a xordana dun lado e o outro da fronteira. No Lago Tiberíades e sobre as beiras do Mar Morto pasei longas horas parecidas unicamente a aquelas do 43, 44: comprendín, por mímese, que é o terror de ser masacrado en masa. Tanto como para ter que expulsar as bágoas no fondo do meu corazón demasiado tenro á vista de tanta mocidade, cuxo destino parecía ser só o xenocidio. Pero comprendín tamén, despois de pasar alí algún tempo, que os israelís non se resignaron a tal destino. (E así, ademais dos meus vellos versos, chamo agora tamén a declarar a Carlo Levi, a quen na noite seguinte ao comezo das hostilidades, dixo que non había que temer por Israel, e que os israelís en quince-vinte días estarían no Cairo). É por tanto desde unha mestura de piedade e de desaprobación, de identificación e de dúbida desde os que nacen estes versos do meu diario israelí. 
Pier Paolo Pasolini en Xerusalén (Israel) no ano 1963
Agora, nestes días, lendo L´Unità sentín a mesma dor que sinto ao ler o máis mentireiro xornal burgués. É posible que os comunistas debas de facer unha elección tan nídia? Non era xustamente esta a ocasión para “escoller con dúbidas” que é a única humana de todas as eleccións? O lector de L´Unità non medraría? Non habería finalmente pensado -e é o mínimo que pode pensarse-, que nada no mundo pode dividirse en dous? E que el mesmo é apelado a decidir sobre a súa propia opinión? E por que, en cambio, L´Unità conduciu unha verdadeira campaña para “crear” unha opinión? Quizais porque Israel é un Estado nado mal? Pero que Estado, agora libre e soberano, non naceu mal? E quen de nós, ademais, podería garantir aos xudeus que en Occidente xa nunca máis haberá un Hitler ou que en América non haberá novos campos de concentración para drogadictos, homosexuais ou xudeus? Ou que os xudeus poderán continuar vivindo en paz nos países árabes? Quizais poida garantir isto o director de L´Unità, ou Antonello Trombadori ou calquera outro intelectual comunista? E non é lóxico que quen non pode garantir isto, acepte, polo menos no seu corazón, o experimento do Estado de Israel, recoñecendo a súa soberanía e a súa liberdade? E que axuda dáse ao mundo árabe finxindo ignorar a súa vontade de destruír a Israel? Isto é, finxindo ignorar a súa realidade. 

Non saben todos que a realidade do mundo árabe, como a realidade de gran parte dos páíses en vías de desenvolvemento - incluída, en parte, Italia - inclúe clases dirixentes, policías, maxistraturas, indignos? E non saben todos que, do mesmo xeito que é necesario distinguir a nación israelí da estupidez do sionismo, tamén é necesario distinguir aos pobos árabes da irresponsabilidade do seu fanático nacionalismo?

O unico modo de ser verdadeiramente amigo dos pobos árabes neste momento non é seguramente axudarlles a comprender a política tola de Nasser, que non digo a historia, senón o máis elemental sentido común, xulgara e condenara. Ou a dos comunistas é unha sede inaciable de autolesionarse? Unha invencible necesidade de perderse, tomando sempre o camiño máis obvio e máis desesperado? De modo que o baleiro que separa aos intelectuais marxistas do partido comunista deba facerse cada vez máis incolmable?

O texto publicouse en “Nuovi Argomenti” numero 6, abril-xuño 1967.

lunes, 17 de julio de 2017

Rusia. Por Joaquín Rábago


RUSIA. Por Joaquín Rábago
Faro de Vigo – 18.07.2017

Hay quienes — y son poderosos— no quieren a Rusia en Europa. Hay muchos a ambos lados del Atlántico que prefieren verla no ya solo como un rival económico, sino como un enemigo. Hay muchos efectivamente que parecen echar de menos aquella Guerra Fría con los dos bloques irreconciliables de cuyo enfrentamiento tanto partido sacaron algunos.

Hay quienes no aceptarán nunca la anexión de Crimea por lo que supone de violación del derecho internacional y de peligroso precedente e insistirán en seguir castigando por ello a Rusia hasta conseguir que suelte supresa. Pero todos ellos se niegan a verlo que con tanta claridad se ve desde el otro lado:una OTAN que no deja de estrechar su cerco en torno a Rusia como si el Pacto de Varsovia no hubiera pasado ya a la historia. No cabe duda de que Rusia ha intentando intervenir una y otra vez en los procesos electorales de algunos de los países de su antigua órbita,pero ¿no lo ha hecho también y de forma continua Occidente? ¿No tuvieron acaso nada que ver los políticos y economistas norteamericanos en la adopción por la Rusia de Boris Yeltsin y demás países del Este de radicales "terapias de choque que tanto sufrimiento causaron a sus poblaciones?

Los medios de Estados Unidos parecen últimamente empeñados en acusar a Rusia de haber ayudado a Donald Trump a robarle prácticamente la Casa Blanca a la demócrata Hillary Clinton. Pero con independencia de lo que hayan podido hacer los rusos, los demócratas se hundieron ellos mismos al optar por la candidata del establishment, de Wall Street y del Pentágono frente a un Bernie Sanders que ponía en cuestión sus intereses.
No hay que negar el morbo que tiene ahora para los medios— y no solo los de EEUU— publicar todo lo relacionado con el supuesto ciberespionaje ruso y la complicidad culpable del en torno de Donald Trump. Lo cual sirve al mismo tiempo para seguir demonizando a una Rusia que se insiste en vereternamente ajena a los valores europeos.


No es cuestión de defender a un autócrata como Vladimir Putin o negar la enorme corrupción allí existente, pero ¿por qué aceptar en cambio la de Georgia o Ucrania por poner solo dos casos entre muchos? ¿O a otros dirigentes igualmente autoritarios que tenemos más cerca como el húngaro Viktor Orban o el polaco Jaroslaw Kaczynski? ¿No estarnos aplicando distinta vara de medir según los casos? Con independencia de la antipatía que nos produzca a muchos la Rusia de Putin, ¿por qué no pensar en que es también el país de Tolstói, de Pushkin,de Gógol,de Pasternak,de Rajmáninov,Prokófiev o Stravinski? Una Rusia en definitiva europea, que es la que queremos.

lunes, 10 de julio de 2017

20 anos do asasinato de Miguel Angel Blanco


Hai hoxe 20 anos nos que 48 horas contadas contrarreloxo, puxeron o clímax á consubstancial inhumanidade do terrorismo de ETA.

48 horas brutais dunha infame tortura colectiva que nada tivo que envexar dos actos máis macabros do actual terrorismo de ISIS.

Xustiza histórica... foron dous disparos os que mataron a Miguel Angel Blanco e foron eses dous mesmos disparon os acabaron con ETA.


Unha aperta Miguel Angel Blanco

miércoles, 31 de mayo de 2017

Crónicas dunha viaxe a Israel. Por Carlos Casares


Carlos Casares no Muro das Lamentación (Xerusalén)

No mes de novembro de 1998 Carlos Casares viaxou a Israel. Desde alí, enviou as seguintes crónicas diarias “Á marxe” (La Voz de Galicia).

ISRAEL

Hoxe escribo desde a cidade de Tiberíades, en Israel, á beira do Mar de Galilea, un lugar que está situado a trescentos metros por debaixo do nivel do Mediterráneo. Hai pouco aínda, cando viña para o hotel, ás seis da tarde, as rúas estaban desertas e as tendas todas pechadas. Desde que se puxo o sol e saíron as tres primeiras estrelas, a iso das cinco e media, empezou o “shabbat”, día de descanso para os xudeus. Durante vinte e cinco horas non poden facer nada, nin sequera acender unha luz. A cidade, non obstante, vese iluminada. A tecnoloxía resolveu o conflito. Abonda con dispoñer dun reloxo programador para que non falte a luz nas casas.

Hai cidades, non obstante, onde os xudeus ortodoxos son minoría, como Tel Aviv ou Haifa, nas que estivemos onte e nas que non se cumpre a norma do descanso: abren os comercios e as discotecas, e a xente pode cociñar e acender as lámpadas. Por iso teñen a categoría de cidades impuras. Curiosamente son tamén os lugares onde conviven sen problemas os árabes, os xudeus e os cristiáns.

Por certo que no avión israelí que nos trouxo desde Madrid despois de pasar un control de seguridade que para min xupuxo un interrogatorio de case media hora, a unha amiga miña presentóuselle un problema inesperado: un mociño ortodoxo, con kipa na cabeza, pediulle que cambiase de asento, pois a súa relixión non lle permitía viaxar ao lado dunha muller. O incordio resolveuse coa intervención de outro xudeu, este sen kipa, que lle botou unha bronca ao mozo intransixente polo seu rigor. O mozo fixo a viaxe enfurruñado. Seguro que se tivo que purificar ao chegar á casa. Tampouco era para tanto: é normal ducharse despois dunha viaxe.

Sábado, 14 de novembro de 1998.


UN CONSELLO

Nesa terra de Galilea, en pequenos lugares situados á beira do lago transcorreu un anaco da vida pública de Xesús de Nazaret. Confeso que a maior parte deles non me dixeron case nada. No monte Tabor, onde tivo lugar a Transfiguración, todo se botou a perder cando un frade nos amosou a marca do pé de Cristo. Na colina do Sermón da Montaña, parece un sarcasmo que o templo que conmemora un dos discursos máis fermosos da Historia fose construído por Mussolini. No río Xordán, venden botellas de auga a tres dólares, mentres centos de turistas americanos vestidos con túnica branca se bautizan por inmersión entre aplausos.

Cafarnaúm é diferente. Esa foi a aldea na que viviu Xesús. Por fortuna, ninguén pretende coñecer cal era a súa casa aínda que está sinalada a que pertenceu a Pedro. Abonda con entrar no que queda da sinagoga, onde el falou, para deixarse levar pola emoción. E sobre todo, mirar arredor: os camiños, as vistas sobre o lago ou os perfís das montañas que o rodean, incluídos os célebres altos do Golán.

Ese monte simboliza en parte a traxedia deste país. Por certo que, entre os meus compañeiros, vexo a algúns deles preocupados coa crise de Iraq, sobre todo desde que se soubo que as autoridades de Israel repartiran máscaras de gas en prevención de calquera ataque de represalia. Esperemos que non pase nada, pero en todo caso, se pasase o peor, haberá que seguir o consello que lle deu unha nena pequena, filla dunha amiga miña, á súa nai: “Mira, mamá, se hai guerra, ti mantente á marxe”. Son palabras dunha sabedoría apabullante, moi difíciles, polo tanto, de cumprir. Mentres tanto, o mellor será gozar do presente. Mañá escribirei desde Xerusalén.

Domingo, 15 de novembro de 1998



XERUSALÉN

Para achegarse ao Muro das Lamentacións, en Xerusalén, hai que levar kipa, é dicir, esa especie de solideo que os xudeus practicantes poñen no cocote. De maneira que, cubertos con ese adminículo, alá nos fumos un grupo de amigos a mesturarnos cos xudeus ortodoxos, todos vestidos de negro, que naquel momento facían as súas oracións. Un destes últimos, vello de barbas brancas con aspecto venerable, foinos collendo un por un para darnos a bendición mentes cantaba impoñéndonos a man sobre a fronte. Pareceume un detalle simpático, incluso algo emotivo. Eu non sabía que o home facía aquilo a cambio duns dólares, que cobrou feliz.

Polo demais, a Xerusalén histórica é unha cidade moi fermosa, aínda que os lugares relacionados coa vida de Xesús resultan un pouco decepcionantes, o mesmo o Monte das Oliveiras que o Horto de Xetsemaní. O máis atractivo, polo menos para min, é a convivencia que se dá entre as relixións, aínda que non puidemos visitar as dúas mesquitas situadas na esplanada do Templo, que onte pecharon sen avisar.

Comimos en Belén, unha cidade que está sendo remozada de arriba a abaixo, hoxe convertida en territorio autónomo palestino. Nela conviven sen problemas, palestinos cristiáns e musulmáns, que residen en Israel, pero non teñen a condición de cidadáns do país. Polo que se pode deducir, os seus habitantes viven en parte do turismo e as peregrinacións que acoden a visitar a cova na que, segundo a tradición, naceu Xesús de Nazaret. Hai bos restaurantes e tendas de calidade. Por certo que entramos nunha delas para comprar algúns recordos e, de repente, o dono, un palestino que falaba español, berrounos: “¡Viva don Manuel Fraga!”.

Luns, 16 de novembro de 1998.


UN CREGO

Para chegar á igrexa do Santo Sepulcro, edificada sobre o que antigamente foi o Monte Calvario, normalmente sóbese a chamada Vía Dolorosa, que se inicia no palacio do procurador romano Poncio Pilatos e prosegue despois ata o alto a través do barrio árabe, cheo de tendas para turistas. A igrexa pertence hoxe a sete comunidades relixiosas diferentes, que a reparten entre si: etíopes, armenios, coptos, gregos, sirios, católicos e musulmáns. A parte máis importante, é dicir, o lugar onde se atopa a tumba de Cristo, é dos ortodoxos gregos, que son os encargados de organizar e encarreirar a riada enorme de peregrinos de todo o mundo que acoden ata alí.

Non me estraña que algúns destes sacerdotes teñan mal xenio. Onte, por exemplo, na porta do sepulcro estaba un noviño duns trinta anos, bastante desagradable. Rifaba por calquera cousa, ademais de que falaba cunha voz imperiosa, máis mandarica que cristiá. Confeso que ao pouco de chegar, mentres faciamos unha longa cola eu xa coñecía a antipatía que me inspiraba o personaxe.

Pouco despois, saíu como disparado do seu sitio, dirixiuse berrando cara a nós e botoulle unha bronca a unha parella de amigos meus, marido e muller, porque el tiña a man apoiada sobre os ombros dela. Pareceume tan mal, que non puiden evitar dicirlle que aquela actitude dos meus amigos era correcta e que non tiña dereito a berrarlles daquel xeito tan pouco cristián. Coa mesma voz dura de home intransixente, respondeume: “¡Si, pero isto non é un dormitorio!”. Só me quedou a dúbida de saber se, no caso hipotético de que a parella, en vez de apoiarse un no outro, discutise en voz alta, o creguiño rabudo tería actuado coa mesma dilixencia.

Martes, 17 de novembro de 1998


ORGULLO

Para ir de Xerusalén a Petra, a mítica cidade situada no veciño reino de Xordania, hai que seguir un camiño bastante absurdo. En primeiro lugar, vaise en dirección norte, deixando o río Xordán á dereita, logo atravésase a fronteira, sobre o río, e iniciase a volta en sentido contrario, desandando unha boa parte do longo percorrido feito a través do deserto de Xudea. O incordio débese a razóns de tipo militar, pois a comunicación entre os dous países, a pesar de que as relacións entre eles son hoxe moi boas, non resultan, con todo, fáciles. Entre os ríxidos controis de seguridade duns e a ineficacia burocrática dos outros, botamos na fronteira arredor de dúas horas.

Antes, ao atravesar a cidade bíblica de Xericó, convertida agora nunha pequena vila de aspecto pobre, emprazada nun oasis, ao pé do Monte das Tentacións, atopámonos cunha caravana de coches oficiais, con periodistas, motoristas, unha ambulancia e militares protexendo a ruta. Era o encontro entre Arafat e o presidente de Alemaña, que se encontraban alí. Oxalá a entrevista fose para ben.

En Xordania, todo parece moi pobre, o cal se percibe na amabilidade e na dignidae da xente. Nunha tenda, a un amigo desapareceulle a carteira cando a tiña posta sobre a mesa do caixeiro. Houbo consternación nos xordanos que nos acompañan, entre eles un policía de uniforme que vén con nós no autobús. Pouco despois chamaron polo móbil dun dos guías para avisar de que a carteira estaba alí e que todo se debera a unha confusión. Os xordanos detiveron o autobús para avisar polo altavoz cun tono épico, digno de quen acaba de descubrir un continente. Nas súas caras había orgullo. E nós, todos contentos.

Mércores, 18 de novembro de 1998


BEDUÍNOS

Supoño que Petra debe de ser unha cidade única no mundo. Situada no deserto de Edom, en Xordania, está totalmente esculpida na roca, o mesmo os templos que o teatro ou as vivendas. Penétrase naquel recinto fantástico a través dun longo camiño escavado na pedra, empotrado entre muros laterais que miden máis de cen metros de alto. Foi centro de comunicacións, cumpriu funcións relixiosas e serviu de necrópole e almacén para as caravanas que viñan de Oriente. Hoxe está convertida nun lugar turístico moi visitado, sobre todo despois de que o cine descubrise o seu engado en películas tan populares como Indiana Jones.

Para volver a Xerusalen hai que viaxar durante tres horas polos desertos sen horizontes de Edom e de Moab. Por certo que o deserto non está tan deserto como se podería pensar. Hai bastantes casas, incluso pequenas aldes, pero sobre todo vense con frecuencia as tendas rectangulares dos beduínos, habitantes naturais desas terras, que van con frecuencia dun lado para outro cos seus camelos e os seus rabaños.

Falando de beduínos, onte atopamos un deles preto do noso hotel e convidounos a media ducia de amigos a entrar na súa tenda. Ofreceunos té, que tomamos sentados no chan, e cantou para nós, acompañándose cun instrumento dunha corda. Tiña unha voz triste e melancólica, case de tópico, e uns ollos amigables, de boa xente. Conmoveunos a todos pola súa hospitalidade. Debía ser un bo tipo, pero tamén un excelente home de negocios, porque ao rematar a canción ofreceunos alfombras para comprar. Tiña un amplo surtido. A verdade é que acabou vendendo unhas cantas, especialmente cando se correu a bóla.

Xoves, 19 de novembro de 1998


O PORCO

De todas cantas cousas me chamaron a atención nestes días que pasei en Israel, as máis sorprendentes teñen que ver cos preceptos relixiosos e os formalismos destinados a burlalos, o cal non quere dicir que os xudeus sexan hipócritas ou cínicos. Polo contrario, deume a impresión de que son cumpridores, incluso aqueles que seguen os mandatos por razóns de tipo cultural e non por motivos relacionados coa piedade. Por exemplo, nos hoteis só se serve comida “kasher”, como din eles, ou “kosher”, como din os ingleses. Iso significa, por exemplo, que resulta imposible tomar café con leite, porque este último produto está prohibido mesturalo con carne.

Onte mesmo, cando viñamos no avión, nunha compañía de Israel, á hora de xantar, coa bandexa da comida entregáronnos un certificado no que se nos aseguraba que toda a comida era “kasher”, é dicir, que a carne procedía dun animal de dobre pezuña e rumiante ou de peixe con escamas e aletas, sacrificados ademais en presenza dun rabino, seguindo unhas determinadas regras e normas.
Por non ser rumiante, o porco queda excluído da dieta. Hai unha lei, aprobada no seu día polo parlamento de Israel que prohibe que se poidan criar porcos sobre solo israelí. País democrático, non obstante, as súas autoridades tiveron que aceptar a burla que atoparon nun buraco legal os habitantes dun “kibutz” ou granxa colectiva, que montaron unhas enormes plataformas de madeira, nas que se dedican desde entón a criar porcos, iso si, tendo en conta que non críen sobre “solo” de Israel, pois iso iría contra a lei. Naturalmente, en Israel hai moita xente laica que quere seguir a normas eloxiosas e que quere comer xamón.

Venres, 20 de novembro de 1998.


NORMAS

Onte falei aquí desa trampa que atoparon os habitantes dun “kibutz” de Israel para criar porcos, a pesar de que a lei o prohibe. O porco ou “jazir” é o animal máis impuro para os xudeus, non se sabe moi ben por que, aínda que a razón oficial ten que ver con dúas frases do Talmud. Unha delas afirma: “É impropio criar porcos”. A outra di: “Maldito sexa o que cría porcos”. Hai quen asegura, non obstante, que o motivo real procede dun feito histórico, cando os asirios, que daquela dominaban a terra de Israel, quixeron obrigar aos seus habitantes a sacrificar porcos no Templo. Sexa como sexa, o certo é que un xudeu observante nunca comerá carne dese animal.

O pragmatismo xudaico permite, a pesar do dito, excepcións, pois na súa cultura o ser humano é o centro da creación e todo existe para el. Iso explica que, por prescrición médica, por exemplo, se poida comer calquera alimento, aínda que non sexa “kasher”, é dicir, puro, incluido o porco; ou que as válvulas do corazón deste, tan repugnante e despreciado, se aproveiten para facer un transplante.
Pasa o mesmo coas leis referentes ao traballo no día de descanso, que son moi estritas, pero que teñen as súas trampas. Como xa dixen, durante o “shabat” non se pode traballar nin se pode mandar traballar a outro, aínda que sexa un xentil. Está permitido, non obstante, un contrato chamado “cablanut”, entre xudeu e xentil, segundo o cal, o primeiro pode encargarlle a construción dunha casa ao segundo, e este adminstra pola súa conta que días traballa, sábados incluídos, e que días non. Esta norma non vale, en cambio, para a construción dunha sinagoga, polo que os xudeus chaman o “marit ayin”. Disto falaremos no artigo de mañá.

Sábado, 21 de novembro de 1998.


APARENCIAS

Diciamos onte que un xudeu pode contratar a un xentil para que lle faga unha casa e que este, por medio dun subterfuxio formal, non está obrigado a seguir o precepto que prohibe traballar no “shabat”. Iso non vale, en cambio, para contruír unha sinagoga. A explicación é moi sinxela. No primeiro caso, alguén que observe os operarios en pleno traballo non ten por que saber se a casa que se está levantando é para un xudeu ou para un xentil. No caso da sinagoga, unha persoa que vise os traballos feitos en sábado podería tirar a conclusión de que os dirixentes xudeus incumprían a lei facendo traballar a outros.

A norma que rexe este comportamento chámase “marit ayin”. No fondo, trátase de non dar a entender o contrario do que sucede, de xeito que a xente non tire conclusións equivocadas respecto do cumprimento das leis. Esa é a razón de que os xudeus ortodoxos non estean de acordo, en xeral, coa práctica que seguen algunhas mulleres xudías de levar perruca en vez de tapar o propio cabelo cun pano.

Un xudeu practicante raramente pora margarina na mesa, a pesar de que se trata dun produto vexetal, sen leite, admitido, polo tanto, nunha comida na que haxa carne. A razón é a mesma dos exemplos anteriores. Alguén que observase desde lonxe podería confundir a margarina con mateiga, que por ser produto lácteo, queda excluído do xantar. Desta maneira sacaría a conclusión equivocada de que se estaba violando a lei. Nestes días pasados en Israel, foime imposible tomar café cortado despois das comidas, pois non se serve leite baixo ningún cocepto. A razón está nunha cita da Biblia: “Non cocerás o cabrito no leite da súa nai”.

Domingo, 22 de novembro de 1998


A MEZUZA

Estes días pasados, cando estaba en Israel, todo o mundo andaba moi intrigado cun pequeño detalle que non podía pasar desapercibido, tendo en conta que se trataba dun obxecto moi visible, estendido por todas partes. Nas portas dos hoteis, o mesmo en Tel Aviv que en Xerusalén ou en Tiberíades, había unha figura en relevo, duns dez centímetros de longo, cravada sobre o lintel, parecida a un raio. Alguén descubriu logo que ese signo aparecía en case todas as portas do país, nos restaurantes, nos cafés, nas sinagogas e incluso nos portais das casas privadas. Hai, segundo teño entendido, unha lei que obriga aos xudeus de Israel a usar ese signo.

Chámase a “mezuzá” e ten un significado baseado na Biblia, como ocorre case sempre coas normas dos xudeus. A súa orixe remóntase á historia da morte dos primoxénitos, tal como se conta no Éxodo, que antes se estudaba nas escolas, cando había a materia de Historia Sagrada. A “mezuzá” recorda o sangue que sinalou as casas dos xudeus para que o anxo exterminador pasase de largo.

A utilización desta marca está sometida a certas regras. Cando un xudeu cambia de casa, por exemplo, debe retirar as “mezuzot” (plural de “mezuzá”) dos linteis das portas para evitar a súa posible profanación, sobre todo cando o novo inquilino sexa un xentil. Hai, non obstante, unha excepción a esta norma. No caso de que este último puidese sentirse molesto ou ofendido porque lle quitasen o obxecto citado, o anterior quedaría autorizado a deixar as cousas como estaban. Non debe esquecerse que no xudaísmo hai un principio que di que cómpre evitar tensións entre xudeus e non xudeus. Contrariamente ao que di o tópico, os xudeus son tolerantes.

Luns, 23 de novembro de 1998.

Á marxe, 1998: obra xornalistica VII
Biblioteca Carlos Casares, Carlos Casares
Literaria (Editorial Galaxia)
ISBN  8498651352, 9788498651355
N.º de páxinas 251 

viernes, 24 de marzo de 2017

60 anos da Unión Europea


Hai hoxe 60 anos dun 25 de marzo de 1957 cando na Cidade Eterna, en Roma, nacía o que co paso dos tempos deu en ser a actual Unión Europea. Unha formidable ferramenta de cooperación pacífica, de respecto da dignidade humana, de liberdade, de democracia, de igualdade e de solidariedade entre as nacións e pobos europeos. Unha ferramenta –non esquezamos- grazas a que gozamos do máis longo período de paz da historia de Europa.

Hoxe, seis décadas despois, a Unión atravesa uns tempos difíciles nos que incluso a súa propia supervivencia está en cuestión. Temos sen dúbida graves problemas estruturais, de confianza, de claridade nos obxectivos de futuro. Temos enormes retos e desafíos e temos tamén enormes defectos. 

Pero a pesar dos pesares sigo a crer que a Unión de Europa é o mellor escenario para a prosperidade e o benestar dos cidadáns de Europa. Porque a alternativa é a irrelevancia e o declive suicida do “sálvese quen poida”.

Viva Europa