Os novos sefarditas...

Por Afonso Vázquez-Monxardín

Galicia-Hoxe (04.08.09)

É terreo común distinguir dúas grandes familias de xudeus. Os askenazís -do centro e leste de Europa, que fóra do mundo xermánico falarían yidish- de Alemaña, Polonia, Rusia, Ucraína, países bálticos, etc., e os sefarditas -os da vella Sefarad que era como os hebreos lle chamaban á peninsula ibérica; estes serían de fala castelá-, haketía, no norte de Marrocos; djudezmo nos Balcáns, ladino tamén, ou galego-portuguesa -daquela aínda non había separación- como a conservada en Burdeos, París ou Amsterdam case ata o século XX.

Logo habería outros esparexidos como os felash de Etiopía -os negros do Israel de hoxe-, os xudeus iemenís de fala árabe, os iranís de fala azerí, etc. Como é ben sabido a circunstancia cambia na metade do século pasado. Primeiro Hitler e os alemáns pasivos esfumaron, e nunca mellor dito, os xudeus que puideron botar man. Uns 6 millóns. A inmensa maioría da poboación xudeu-europea. Entre ela a práctica totalidade dos sefarditas de Hungría, Viena, Serbia, Croacia, Bosnia, Grecia -Salónica e Rodas principalmente-, Bulgaria, etc.

Logo coa formación do estado de Israel moitos fixeron a súa aliá -inmigración- coa ilusión de participar na reconstrución nacional despois de 2000 anos de exilio dunha súa terra de orixe, que, claro, xa tiña novos moradores; outros, moi pouco ilusionados chegaron por pernas ao teren que fuxir de países musulmáns (Iemen, Siria, Exipto, Tunisia, Marrocos) logo da derrota árabe en 1948. En fin, que case desaparecidos os sefarditas balcánicos e integrados os do norte de Marrocos tamén por emigración en países hispanoparlantes como Venezuela, o vello sefarditismo está case extinto.

Pero hai outro. Nesta sociedade moderna onde as identidades son como as bonecas rusas, hai un inmenso colectivo en Israel, ducias de miles, de xudeus hispanoparlantes. Descendentes eles de xudeus askenazís trasladados dos portos do sur de Rusia á Arxentina e Uruguai -os gauchos xudeus- no mesmo momento -metade do XIX- en que era levados a Norte América. Son os que ocuparon ata hai pouco o barrio do Once en Bos Aires ou os que asentaron no campo de Rosario ou Santa Fe.

En fin, cando a ditadura militar moitos profesionais xudeu-arxentinos, normalmente progresistas de esquerdas, decidiron empezar de novo en Israel. E cando o corralito os que antes marcharan, chamaron polos amigos e as cadeas migratorias funcionaron de novo. Son, dalgún xeito, os novos serfarditas. Os que comen grelladas kosher en restaurantes como El Gaucho de Jerusalem e os que pola fala nos fan sentir tamén nunha das nosas casas.