Hillary Clinton, leccións dunha derrota...

Por Judith Astelarra

Desilusión feminista pola derrota de Hillary Clinton e unha pregunta: perdeu porque era unha muller? No seu discurso de retirada e apoio a Obama, Clinton dixo: "Cando se me preguntaba o que significaba ser unha muller candidata á presidencia, sempre respondía o mesmo, que estaba orgullosa de ser unha candidata muller, pero que se competía era porque pensaba que eu era a mellor opción para a presidencia. Pero son unha muller e como millóns de mulleres sei que aínda hai barreiras e prexuízos, moitas veces inconscientes, e quero construír unha América que respecte e acepte o potencial de todos e cada un de nós". Por iso é importante reflexionar sobre a súa derrota e extraer algunhas leccións. Repetiuse incesantemente o histórico que foi que por primeira vez un negro e unha muller, dous grupos ausentes dos altos niveis políticos, competisen por chegar á presidencia. Con todo, nin Obama puxo como centro da súa campaña a discriminación racial nin Hillary a de xénero. Non competían dous colectivos senón dúas personalidades políticas. As mulleres non son un grupo homoxéneo nin as súas lealdades políticas proveñen do feito de ser mulleres. Precisamente porque non son unha minoría senón a metade da poboación, teñen divisións sociais e ideolóxicas. Hillary contou co apoio dalgunhas e a oposición frontal doutras. Como exemplo do último, Maureen Dowd, do New York Times, unha muller que reflicte moi ben o rexeitamento que os Clinton provocan na esquerda demócrata. Nunha das súas columnas, Dowd lamentou que non houbese un "Mes da Raposa Branca" dedicado a Hillary.

Facer política a eses niveis supón actuacións e decisións que non teñen que ver con ser muller ou home. Máis importantes son os proxectos políticos concretos, ter un bo equipo de campaña, saber quen son os teus electores e ter sorte para afrontar imprevistos. Todos os analistas coincidiron nos erros da campaña de Clinton: desorganización do seu equipo; falta dunha liña propia clara; acción impulsada máis por forzas exteriores que por un plan propio, de modo que Obama arrebatoulle a iniciativa; non valorar a importancia de Internet e varios outros máis. Logo vén o sistema electoral. Hillary non soubo darlle suficiente importancia aos caucuses, sistema asembleario a man alzada de elixir candidatos. Ao gañar os caucuses, Obama sumou suficientes delegados para compensar os triunfos de Hillary nos Estados norteamericanos con primarias formais, os máis grandes. O perfil político dun candidato depende da súa traxectoria, pero en campaña electoral débese proxectar unha imaxe.

O ser muller engade dificultades porque aínda subsisten estereotipos sexistas. NOW (Nacional Organization of Women) foi recollendo ao longo da campaña os que se reflectían nos medios de comunicación. Por exemplo, ninguén dubida que un home, calquera sexa a cor da súa pel, poida ser comandante en xefe, pero Hillary Clinton, por ser muller, tiña que demostralo. Para contrarrestar os estereotipos, o equipo de Hillary centrou a súa imaxe na súa experiencia e con iso acentuou o seu perfil de establishment. Iso deixou a Obama como garante do "cambio", con gran demanda social e especial forza na base demócrata, aínda que os dous comparten un impecable historial político de progresismo. Houbo ademais un problema real na postura fronte á guerra de Iraq. Os dous propuñan saír de alí, pero Hillary votara a favor da guerra no Senado e asumiuno con honestidade, sen facer unha concesión electoralista. En cambio, Obama opúxose á guerra, aínda que neses momentos aínda non era senador. é difícil saber se de selo tería votado en contra. Finalmente, a familia, sempre un tema importante para as mulleres. A familia en feminino, a súa nai e a súa filla, foron un activo como un símbolo implícito da súa traxectoria feminista. No discurso de retirada mostrounas ademais como tres xeracións que mostran a realidade do cambio na situación política das mulleres.

En canto a Bill Clinton, hai diverxencias sobre se a súa achega foi positiva ou negativa, aínda que Hillary reivindicouno no seu discurso final. Pero, en realidade, o tema de fondo é o das relacións familiares na política (entre cónxuxes ou entre pais e fillos). Leva ao problema das dinastías políticas e ao cuestionamiento sobre a súa vinculación coa democracia. Na política democrática non existe o dous polo prezo dun que Hillary sempre pregoou, porque non hai "parellas políticas". A carreira do político debe ser individual e separada das relacións familiares. Na actualidade hai xa mulleres presidentas e primeiras ministras en moitos países. Pero que unha muller chegase á presidencia do país máis poderoso do mundo era un cambio de gran transcendencia política e simbólica. Neste sentido, a decepción é comprensible. Pero hai moitas razóns para sentir orgullo pola campaña de Hillary, aínda que perda. Máis aló de que se estivese ou non con ela, é difícil non admitir os seus moitos valores. Tivo unha campaña moi difícil e foi notable que ante as enormes presións para que se retirase, non tirase a toalla e seguise até o final. O máis importante é que coa súa espléndida actuación fixo posible que no futuro ser muller non sexa un impedimento para chegar á presidencia de Estados Unidos.

El País - 13.06.08