A eclipse

Por Augusto Monterroso

Cando frei Bartolomeu Arrazola se sentiu perdido aceptou que xa nada podería salvalo. A selva poderosa de Guatemala apresouno, implacábel e definitivamente. Ante a súa ignorancia topográfica sentou con tranquilidade a agardar a morte. Quixo morrer alí, sen ningunha esperanza, illado, co pensamento fixo na España distante, particularmente no convento dos Abrojos, onde Carlos V condescendera unha vez a baixar da súa eminencia para dicirlle que confiaba no celo relixioso do seu labor redentor. Ao acordar topouse rodeado por un grupo de indíxenas de faciana impasíbel que se dispuñan a sacrificalo ante un altar, un altar que a Bartolomeu pareceulle coma o leito en que descansaría, ao fin, dos seus temores, do seu destino, de si mesmo. Tres anos no país conferíronlle un mediano dominio das linguas nativas. Intentou algo. Dixo algunhas palabras que foron comprendidas. Entón floreceu nel unha idea que tivo por digna do seu talento e da súa cultura universal e do seu arduo coñecemento de Aristóteles. Recordou que para ese día agardábase unha eclipse total de sol. E dispuxo, no máis íntimo, valerse daquel coñecemento para enganar aos seus opresores e salvar a vida.

-Se me matades -díxolles- podo facer que o sol escureza na súa altura. Os indíxenas mirárono fixamente e Bartolomeu sorprendeu a incredulidade nos seus ollos. Viu que se produciu un pequeno consello, e esperou confiado, non sen certo desdén. Dúas horas despois o corazón de frei Bartolomeu Arrazola chorreaba o seu sangue vehemente sobre a pedra dos sacrificios (brillante baixo a opaca luz dun sol eclipsado), mentres un dos indíxenas recitaba sen ningunha inflexión de voz, sen présa, unha por unha, as infinitas datas en que se producirían eclipses solares e lunares, que os astrónomos da comunidade maia previran e anotaran nos seus códices sen a valiosa axuda de Aristóteles.